آشنایی با ۱۲ تا از دروازههای تهران
در زمان‌های قدیم همه‌ی شهرهای ایران توسط دیوار یا حصاری محصور می‌شدند که رفت و آمد از شهرها از طریق در.ازه‌های موجود انجام می‌شد.
تعداد دروازههای شهر بستگی به وسعت و بزرگی و میزان تردد در آن شهر را داشتند.بیشتر دروازه های تهران در قدیم ساخته شده اند که اکثریت آنها در زمان رضا شاه تخریب شده‌اند.
در این مقاله شما را با دروازههای تهران آشنا می‌کنیم:
فهرست مطالب
اهمیت ساخته شدن دروازه‌ها
اهمیت ساخته این دروازه‌ها برای اهداف مختلفی از جمله دفاع، امنیت، ایمنی، تجارت و کسب عوارض بود. به همین دلیل دروازههای شهر توسط نظامیان یا مقامات شهری اداره می شد.
برای نقش دفاعی دروازه‌ها، جنس آنها محکم و تقویت شده می‌ساختند و با مجسمه ها و نقوشی تزئین می کردند یا بر سر در آنها سربریده شده جنایتکاران یا دشمنان را قرار می‌گذاشتند.
دروازه شهر برای به نمایش گذاشتن انواع گوناگون اطلاعات عمومی مانند اطلاعیه های مالیاتی و عوارض، مقررات محلی و مطالب قانونی بودند. اکثریت دروازههای تهران جزء جاذبه های تاریخی تهران هستند.
تاریخچه چگونه شکل‌گیری دروازههای تهران
شاه طهماسب صفوی در دوران سلطنت خود، به خاطر علاقه افراطی به آب و هوای تهران ، دستور داد که دور تا دور شهر تهران حصار یا ارگی پوشیده شود که چهاریا شش تا دروازه بر روی آن حصار قرار داشته باشد. این ارگ ظاهرا دارای ۱۱۴ برج به تعداد سوره‌های قرآن در شهر تهران ساخته شده بود.
ناصر الدین شاه در دوره حکومت خود شهر تهران را از هر نظر گشسترش داد یک یاز اقدامات آن این یود که تصمیم گرفت همزمان با مصادف شدن آغاز بیستمین سال پادشاهی خود حصارهای شهر را بزرگتر و دروازههای تهران را بیشتر کند.
در زیر به انواع دروازههای تهران در قدیم اشاره می‌کنیم:
دروازه شمیران تهران: دروازههای تهران
تنها دروازه شمالی شهر تهران، دروازه شمیران تهران است. در طرف شرقی دیوار حصار شمالی دروازه شمیران ساخته شده است.
این دروازه در شرق راه شمیران، محل معروف به پیچ شمرون، ابتدای جاده قدیم شمیران خیابان دکتر شریعتی امروزی قرار دارد.
درزواه شمیران مسیر ارتباطی شمالی شهر تهران است در محله عودلاجان و در ضلع شمال شرقی ساختمان مربوط به سفارت روسیه واقع شده است. محل این دروازه را می‌توان با ابتدای شمالی خیابان پامنار(امیرکبیر) یکی تصور کرد.
دروازه دولاب: دروازههای تهران
دروازه دولاب یکی از دروازههای تهران که شرقی‌ترین دروازه در میان دروازههای تهران می باشد. این دروازه در قسمت جنوبی حصار شرقی و محله چال (جزء محله‌های قدیمی تهران) میدان ساخته شده که ابتدای بازارچه نایب السطلته در خیابان ری محل این دروازه است.
زمین‌های اطراف این دروازه جزء زمین‌های کشاورزی تهران بوده که از این زمین‌ها برای صیفی‌کاری و کشت تره‌بار مصرفی مردم بیشتر استفاده می‌کردند.
نام دولاب از دلو آب گرفته شده و اهمیت این منطقه شرقی تهران به دلیل وجود قنات است.
دروازه شاه عبدالعظیم: دروازههای تهران
دروازه شاه عبدالعظیم یکی از دروازههای تهران که جزء دروازه جنوبی شهر به حساب می‌آید. در طرف شرقی دیوار حصار جنوبی دروازه شاه عبدالعظیم یا دروازه اصفهان شاخته شده است.
این دروازه در مسیر ارتباط تهران با نواحی جنوبی و مرقد حضرت عبدالعظیم و شهرهای قم واقع شده است.
این دروازه جزء یکی از دروازههای تهران در قدیم می‌باشد که در میان بازار و محله چال میدان قرار دارد.
دروازه دولت: دروازههای تهران
دروازه دولت یکی از دروازههای تهران در قدیم بوده است. این دروازه در انتهای خیابان باب همایون که نیمه شمالی محوطه ارگ را از شمال به جنوب به دو قسمت تقسیم کرده و در محل دروازه قدیمی، افغان‌ها برای موراد اضطراری و فرار در حصار ارگ تهران ایجاد کرده‌اند.
دروازه دولت قدیم بنایی سه طبقه وسه وروردی رفیع و عظیم دارد، که ورودی میانی آن بزرگتر و بالای وررودی میانی یک مهتابی ستون‌دار، و بالای ورودی‌های طرفین دو اتاق قرینه یکدیگر ساخته شده است.
این بنا با کاشی کاری‌های نسبتا زیبا و درهای دروازه با چدن یکپارچه در قرخانه دولتی ساخته شد و ساخت این مدل درها در تهران تا آن زمان سابقه نداشت. این دروازه در سال ۱۲۵۰ هجری شمسی همرمان با ایجاد خیابان الماسیه توسط محمد رحیم‌خان علا الدوله احداث شد.
این بنا در دوره‌ی رضاخان به منظور گسترش و مدرن سازی شهر تهران تخریب شد.
دروازه غار: دروازههای تهران
دروازه غار یکی از دروازههای تهران در قدیم بوده است که حد فاصل بین خانی آباد و میدان شوش در نزدیکی محلی که امروزه میدان شهید هرندی (میدان غار) احداث شد.
نقش کاش‌کاری‌های این بنا در واقع تصاویری از نبرد رستم و دیو سفید بوده که توسط استاد محمد کاشی‌پز شیرازی و در سال ۱۲۶۳ هجری قمری ساخته شد.
تا زمان تخریب این بنا کاش‌کاری‌ها بسیار سالم و دست نخوره به جا مانده‌اند که کاشی‌کاری‌های دروازه غار به موزه ایران باستان یکی از موزه‌های تهران انتقال یافتند.
دروازه غار در شمالی‌ترین قسمت محله باغ آذری قرار دارد.
دروازه خانی آباد تهران: دروازههای تهران
دروازه خانی آباد تهران یکی از دروزاه‌های تهران در قدیم که دردوره ناصری احداث شد.
این دروازه در تقاطع خیابان های خانی‌آباد و شوش و در محله خانی‌آباد واقع شده است. محله خانی‌آباد زادگاه مردان برجسته‌ی تاریخ ایران نظیر تختی بوده است.
این دروازه همراه با دروازه حصار و دروازههای دیگر تهران برای گسترش پایتخت ایران در دوره رضا شاه پهلوی تخریب شدند.
دروازه دوشان تپه: دروازههای تهران
یکی دیگر از دروازههای تهران در قدیم بوده است که شکارگاه ناصرالدین‌شاه قاجار بوده و به همین دلیل باعث معروفیت این دروازه در کتاب‌های تاریخی شده است. این پروازه در محدوده ارک شاهی و یکی از دروازههای دوره ناصری بوده که حدو مرز تهران را تعیین می‌کرد.
دروازه خراسان تهران: دروازههای تهران
دروازه خراسان یکی از دروازههای قدیمی تهران است که در دیوار باروی شرقی شهر و جنوبی‌ترین دروازه شرقی به شمار می‌آید.
۳ دروازه در باروی غربی شهر از شمال به جنوب به صورت زیر می‌باشد که در ادامه در مورد آن توضیحاتی ارائه می‌شود:
باغ شاه، قزوین، گمرگ
محل این دروازه در حدود میدان خراسان واقع شده است.
دروازه باغ شاه: دروازههای تهران
دروازه باغ شاه یکی از دروازههای تهران در قدیم بوده که حدودا در میدان حُر قرار دارد. این دروازه به دروازه اسب‌دوانی تهران معروف بوده است. محلی که در غرب تهران قدیم که امروزه پادگان باغ شاه است، زمانی میدان اسب‌دوانی شاهان قاجار بوده است.
این دروازه در باروی غربی شهر و شمالی‌ترین دروازه غربی به شمار می‌آمد.
دروازه قزوین تهران: دروازههای تهران
دروازه قزوین تهران یکی از غربی‌ترین دروازههای تهران است. در طرف جنوبی دیوار حصار غربی این دروازه ساخته شده که جزء دروازههای تهران در قدیم است.
این دروازه توسط استاد تقی محمدپور از معماران قدیمی و معروف دوران پهلوی اول و ابتدای پهلوی دوم بوده، طراحی شده است. این معمار در زمینه معماری و طرح و نقش کاشی‌کاری ماهرو بی نظیر بود. آثار معروف این معمار ماهر شامل کاشی‌کاری و طراحی بخش‌هایی از سر در باغ ملی در خیابان حسن آباد تهران می‌توان اشاره کرد.
دروازه قزوین در داخل بازارچه قوم الدوله و شاهپور(وحدت اسلامی) قرار دارد.
دروازه گمرک: دروازههای تهران
دروازه گمرگ یکی از دروازههای تهران در قدیم بوده که در محله گمرگ در جنوب غرب محدوده مرکزی تهران قرار دارد. در واقع این دروازه در این محله و در حدود میدان رازی(گمرک) قرار دارد که در دیوار باروی غربی شهر و جنوبی‌ترین دورازه غربی به حساب می‌آمد.
این مجله در جنوب تهران، حد فاصل خیابان مولوی تا خیابان قزوین واقع شده است.
دروازه یوسف آباد تهران: دروازههای تهران
دروازه یوسف آباد یکی از دورازه‌های تهران در قدیم بوده که در تلاقی خیابان انقلاب و چهارراه کالج قرار داشت. محله یوسف آباد جزء منطقه ۱ تهران است.
این محله به صورت یک آبادی در شمال غربی محدوه شهر تهران بر روی یکی از تپه های شمالی شهر تشکیل شده بود. این محله از مستحدثات مرحوم میرزا یوسف آشتیانی صدر اعظم بود.
- دسته‌بندی: تهران‌گردی, محلات تهران
- برچسب‌ها: دروازه تهران, دروازههای تهران, دروازههای تهران قدیم, دروازههای تهران قدیم, دروازههای شهر تهران, دروازههای قدیمی شهر تهران