درمورد حق انتفاع در قوانین ملکی چه می‌دانید؟

انتفاع در لغت به معنای نفخ گرفتن و سود بردن است. اما انتفاع در اصطلاحات فقه به معنای حقی که به موجب آن شخص از ملک غیر می‌تواند سود ببرد. به طور مثال شخصی که حق انتفاع باغ خود را به مدت یکسال به شخص دیگری بدهد به این معناست که در طول یکسال می‌تواند از میوه‌های آن باغ (منافع آن باغ) بهره ببرد.

حق انتفاع چیست؟

یکی از شاخه ها و مراتب انواع مالکیت حق انتفاع است که در مراحل قرارداد به شخص واگذار خواهد شد و جزء اموال وی به حساب می‌آید.
مال موضوع حق انتفاع دارای دو صاحب حق می‌باشد.
۱- منتفع به حقی که استفاده و بهره‌برداری از عین به او واگذار می‌شود.
۲- صاحب عین که مالک می‌باشد که در اثر قرارداد، سهم بیشتری از حقوق خود را به منتفع واگذار می‌کنند.

اقسام حق انتفاع

حق انتفاع به چند قسم زیر تقسیم می‌شود:‌

عمری:‌ حق انتفاع عمری به این منظور است که مدت حق انتفاع به اندازه عمر مالک، منتفع یا شخص دیگری درنظر گرفته خواهد شد.
به طور مثال در صورتی که مدت حق انتفاع به اندازه عمر مالک باشد این قرارداد تازمان عمر مالک پابرجاست و اگر منتفع قبل از مالک فوت کند قرارداد حق انتفاع باطل می‌شود.

رقبی: درصورتی که مدت زمان حق انتفاع محدود و مشخص باشد به آن حق انتفاع رقبی گفته می‌شود.

سکنی: حق انتفاع سکنی به این معناست که حق انتفاع برای سکونت در منزل به شخصی داده شود، که با توجه به این حق، شخص می‌تواند به صورت رقبی برای مدت مشخص و به صورت عمری برای مدت عمر مالک، شخص دیگریو منتفع مشخص کند.

نکته خیلی مهم: در همه موارد بالا، مالک نمی تواند تا پایان مدت حق انتفاع فسخ قرارداد ملک نماید.

حبس مطلق: درصورتی که حق انتفاعی نامحدود و یدون قید بوده به آن حبس مطلق گفته می‌شود. این حق تا پایان مرگ مالک خواهد بود. به اصطلاح به این حبس عقد جایز گفته می‌شود یعنی طرفین هر وقت بخواهند می‌توانند این حق را بر هم بزنند.

حبس موبد: این نوع از حق انتفاع نامحدود بوده و همیشگی می‌باشد و در صورتی که به امور عام‌المنفعه و خیریه اختصاص داده شود. از این جهت به عقد وقف شبیه است. به طور مثال شخصی که ملکی را به صورت حبس موبد به برادرش واگذار کند قرارداد فسخ نخواهد شد بلکه از نسل به نسلی دیگر در خانواده منتفع باقی می‌ماند.

بیشتر بخوانید: معاملات نیابتی چیست و انواع آن کدامند؟

حق ارتفاق چیست؟

از نظر لغوی کلمه ارتفاق به معنی رفاقت کردن است که در اصطلاح حقوقی به حقی گفته می‌شود که شخص برای استفاده از ملک خود نسبت به ملک دیگری دارا است. به طور مثال شخصی برای رسیدن به خانه خود باید از حیاط خانه همسایه عبور ‌کند.

شرایط حق انتفاع

با عقد و قرارداد حق انتفاع ایجاد می‌شود.
باید موضوع حق انتفاع مالی باشد که استفاده از آ» موجب از بین رفتن خود مال و عین آن نشود.
قبض و تسلط منتفع بر مال مورد انتفاع شرط صحت عقد می‌باشد.
باید دارنده حق انتفاع (منتفع) در حین و زمان عقد وجود داشته باشد.

تفاوت حق ارتفاق و حق انتفاع

حق ارتفاق برای املاک و حق انتفاع برای اشخاص می‌باشد.
حق انتفاع نسبت به مال منقول و غیر منقول و حق ارتفاق نسبت به مال غیر منقول قابل استفاده است.
حق ارتفاق به صورت دائمی ولی حق انتفاع در برخی مواقع دائمی است.

تفاوت اجاره و حق انتفاع

مستاجر مالک در اجاره مال منافع می شود که هر منفعتی را در مدت اجاره بر عهده مالک منافع یعنی مستاجر است. در حق انتفاع، منافع مربوط به مالک ملک و در ملک او ایجاد خواهد شد. از منافع ایجاد شده در ملک منتفع استفاده می‌کند.
و در انتقال، ‌منتفع می‌تواند حق انتفاع خود را انتقال دهد و نمی تواند ملک را اجاره دهد چون نسبت به آن حق مالکیتی ندارد.

تفاوت حق انتفاع و اذن در انتفاع

حق انتفاع یعنی سلطه یا امتیازی که شخص نسبت به یک مال، یک رابطه حقوقی یا شخص دیگر داشته باشد.
اما اذن برای شخص هیچ سلطه و امتیازی را ندارد و او به واسطه اذن از مال صرفا می‌تواند استفاده کند.
ولی در حق انتفاع شخص نسبت به آن مال حق دارد. این حق سبب می‌شود که شخص منتفع بتوانند حق خود را به دیگری واگذار نماید یا در صورت فوت او این حق را به وراثت ملک او منتقل کند.

حق انتفاع عقدی لازم ست و از طرف مالک قابل فسخ نیست. مالکی که اذن را در انتفاع را دارد هر زمانی پشیمان شد از اذن خود می‌تواند رجوع کند.

تفاوت مالکیت منافع و حق انتفاع

شباهت بسیاری بین مالکیت منافع و حق انتفاع است که نباید آن دو را از نظر ماهوی و عملی یکسان دانست.
براساس ماده ۴۰ قانون مدنی، مالکیت منافع و حق انتفاع به صورت زیر است:
به بیان دیگر مالکیت منفعت، حقی کامل است که امتیازهای مالکیت را دارد؛ در حالی که حق انتفاع به آن حد کمال نرسیده و صاحب آن تنها از حق استعمال و انتفاع بهره‌مند است.

در مالکیت منافع، ذره‌های منفعت در ملک توسط مالک ملک ایجاد می‌شود ولی در حق انتفاع منفعت به مالک است و در ملک هم وجود دارد و مالک از آن منتفع می‌شود.
به طور مثال: در اجاره، در اثر عقد مستاجر مالک منافع عین مستاجره خواهد شد که بر طبق قاعده‌ آن را به دیگری می‌تواند انتقال نماید. ولی در حق سکنی، مالک منافع صاحب حق نمی‌باشد که حق تصرف آن را داشته باشد. و به همین دلیل، اجاره ملکی که مورد موضوع حق انتفاع قرار گرفته از طرف صاحب حق نیز درست نیست در صورتی که منظور از اجاره واگذاری اصل حق باشد.

بیشتر بخوانید : روش‌های مختلف انتقال مالکیت ملک

مالکیت منفعت، حقی کامل است که امتیازهای مالکیت را شامل می‌شود. حق انتفاع در صورتی که به حد کمال نرسیده و صاحب آن از حق استعمال و انتفاع فقط بهره می‌برد.